وبلاگ حسین زین الدینی میمند

پایبندی مدیران به اخلاق و مدیریت شایعه در سازمان‌های دولتی ایران(برگرفته شده از مقاله جناب آقایان مقیمی و غفاری،1395، چاپ شده در مدیریت فرهنگ سازمانی)

شایعه با توجه به ماهیت و قدرت تاثیر گذری آن می‌تواند اضطراب اجتماعی را افزایش و بهره‌وری و تولید را کاهش دهد و حتی اعتبار اجتماعی کارکنان، مدیران، موسسات و سازمان‌ها را خدشه‌دار کند.

شایعه مانند آتش جنگل در سازمان‌ها می‌چرخد و پیش می‌رود و هر چه سریع‌تر مهار شود، افراد کمتری آن را می‌شنوند و ضرر و زیان کتری به سازمان وارد می‌شود. از آنجا که نتایج پخش شایعه و خبر چینی در سازمان‌ها می‌تواند پیامد‌های مثبت و منفی داشته باشد، شناخت نوع و ماهیت آن برای سازمان‌ها و مدیران ضروری است. هکچنین، به دلیل وجود شبکه‌های ارتباطی غیر رسمی و تاکی(درخت انگوری) در سازمان‌های بخش عمومی، وجود شایعه در روند تعالی سازمان‌ها بسیار اهمیت دارد، و در این راستا مدیرانی که به اصول اخلاقی پایبندند در شناخت و چگونگی برخورد و مقالبه با آن در جهت بهبود عملکرد سازمانی موفق‌تر خواهد بود.

شایعه

بنابر تعریف لغت نامه دهخدا، شایعه، اخبار بی پایه‌ای است که بین مردم بر سر زبان‌ها باشد. شایعه را اطلاعاتی که به وسیله ارتباطات تاکی(درخت انگوری) در سطوح مبهم توزیع می‌شود، تعریف کرده‌اند(Hawell,2006,p7) به اعتقاد پترسون و گیست(1951) و میشلسون و مولی شایعه عبارت است از ارتباطات غیر رسمی منتقل شده توسط یک فرد به فرد یا افراد دیگر، صرف نظر از اینکه آیا این اطلاعات بر حقیقت پایه گذاری شده است یا نه.

فرمول نهایی شایعه

 شایعه=(اهمیت×ابهام×باور پذیری× پایبند نبودن به اخلاق)

انواع شایعه

تحقیقات اولیه به سه سته شایعات اشاره می‌کنند:

P     نقشه خیالی و موهوم: مثبت ترین حالت شایعه است که به آرزو برای دست‌یابی به پیامدی مثبت اشاره دارد.

P     شایعه اضطرابی: در ابتدا با ترس شروع می‌شود و در نهایت، بین افراد درک کننده آن نگرانی و اضطراب ایجاد می‌کند.

P     شایعه جدا کننده یا شکاف دهنده: تواتر منفی شایعه است و هدف اولیه آن این است که در گروه وفاداری ایجاد کند(Howell,2006).

بایسو، شایعه را ازنظر سرعت انتشار به دو نوع تقسیم کرده است(صدر،1388،ص61)

شایعه های خزنده: شایعه های هستند که به آرامی منتشر می‌شوند و مردم آنها را به طور پنهانی و پچ پچ‌کنان به پکدیگر منتقل کرده و تا در نهایت، در همه جا پخش می‌شوند.

شایعه‌های تند و سریع: شایعه‌های هستند که چون آتش به خرمن می‌افتند. این نوع شایعه‌ها در زمانی کوتاه، گروه وسیعی را تحت پوشش قرار می‌دهند. آنچه درباره حوادث و فجایع پیروزی‌های درخشان یا شکست‌ها در زمان جنگ انتشار می‌یابد، از این نمونه است.

الگوهای انتقال شایعه

خود نمایی: تلاشی برای جلب توجه دیگران است. فرد ممکن است برای افزایش اعتبار خود نزد دیگران، شایعه را بازگو کند تا آن‌ها فکر کنند او آدم مطلعی است.

اطمینان بخشی و حمایت هیجانی: در این حالت شایعه به امید آن بیان میشود که شنونده آن را تکذیب کند، یا بپذیرد. در این مورد، فرد ممکن است جای انکار در پی جلب هم احساس باشد.

فرافکنی: فرد ممکن است بدین سبب شایعه را بازگو کند که بخواهد ترس‌ها، آرزوها و خصومت‌هایی را احتمالا از وجود آن ها در خود آگاه نیست، برون‌ریزی کند.

پرخاشگری: ممکن است فردی به منظور صدمه زدن به افراد دیگر، شایعه را انتقال دهد. به عبارت دیگر، قصد تهمت زدن و سپر قراردادن دیگران را داشته باشد.

پیشکش کردن مطالب خوشایند: شایعه ممکن است به منظور خود شیرینی نزد شنونده یا ارائه اخبار خوشایند به وی بازگو شود.

استراتژی‌های مدیریت شایعه

الف) استراتژی بی اعتنایی / پاسخ ندادن به شایعه

این استراتژی پیشنهاد می‌کند در مقابل شایعه سکوت کنید و واکنشی نشان ندهید؛ شایعه هیچ تاثیری منفی و آسیبی برای سازمان ندارد و سبب افزایش شهرت و ایجاد ارتباط بیشتر با سازمان خواهد شد (Koller,1992).

ب)‌ استراتژی رد و تکذیب / عمل متقابل

مستقیم ترین پاسخ در مقابل شایعه های موجود است(Koller,1992). در اینجاد هدف شرکت، یا سازمان شناسایی فعال اسامی موجود در شایعه و توجه به درستی و راستی اعتبار منبع شایعه است(Kimmel,2004).این نوع استراتژی نوعاً شامل طیفی از تاکتیک‌های بازاریابی است مانند تبلیغات، انتشار اخبار، کنفرانس‌ها، ارتباطات اینترنتی، صفحات خاص طراحی شده برای پاسخ به شبهات و شایعه‌ها، و پیام‌های ایمیلی به مشتریان(Kimmel,2004;Neil,2000;Combz,1999).

ج) استراتژی بازیابی / تا حدی کاری انجام دادن

هدف این استراتژی که شرکت یا سازمان را از شایعه جدا کند و نجات دهد(Koller,1992). این تاکتیک بر مبانی پارادایم فرایندی اطلاعات است، زمانی که فرد در معرض شایعه اطلاعات قرار می‌گیرد. تحریک می‌شود که حافظه خود را نسبت به آن مسئله بازیابی کرده و ذهن خود را نسبت به آن شایعه متمرکز کند(Batman,1979).

د) استراتژی ذخیره‌سازی

استراتژی ذخیره و انبار کردن اطلاعات (شایعه) تلاش می کند ویزگی‌های منفی شایعه را با اهداف دیگری که مثبت ارزیابی می‌شوند، پیوند زند(Tybout,1981). حضور و وجود اهداف مثبت ابزاری است برای کاهش تاثیر شایعه بر سازمان(Howell,2006).

سه روش خاص برای مدیریت شایعه در سازمان‌ها وجود دارد:

P     اولین روش، سعی در بی توجهی به وجود شایعات است. برخی از شایعات با گذشت زمان از بین می‌روند.

P     اگر انتظار برای از یاد رفتن شایعه به سر رسید، باید به طور عمومی آن را تکذیب کرد. وقتی که شایعه تکذیب شود و در جمع بی‌منطق به نظر رسد، ارزش خبری خود را از دست می‌دهد. این مستقیم ترین استراتژی است. سازمان شایعه را علنی میکند و صحت آن را از طریق درج آگهی و کنفراس تبلیغاتی زیر سوال می برد.

P     باید اطلاعات حقیق و درست، و با حداکثر سرعت منتشر شود.

بحث و نتیجه

گفته می‌شود شایعه مانند آب شور است، یعنی هر چه بنوشید، عطش بیشتری ایجاد می‌کند. مدیران باید در نظر داشته باشند که محافل شایعه پراکنی همیشه وجود داشته اند و وجود خواهند داشت. بنابراین، باید این واقعیت را بپذیریند و درباره اینکه چگونه می توانند از آن به نفع سازمان بهره برداری کنند، تصمیم بگیرند.

مدیریت هرگز نمی تواند زنجیره شایعه‌های سازمان را از بین ببرد، اما می‌تواند آن را به نفع سازمان مدیریت کند. برای این کار ابتدا باید عوامل سبب ساز شایعه شناسایی و بررسی شود. در دومین مرحله باید به مبادی بروز شایعه توجه کرد. واحدهای ستادی باید به عنوان یاور مدیریت، نقش خودر را در انتشار شایعه های مثبت به خوبی ایفا کنند. به دلیل اینکه کارکنان درگیر موضوع شایعه‌اند، باید در نشست‌های جمعی با کارکنان و نمایندگان آنان، بی‌پیرایه و رودررو به گفت‌و‌گو نشست و ضمن چاره جویی، علل تصمیم‌گیری را برای‌آن‌ها توضیح داد.

تحقیقات نشان می دهد از آنجا که جنسیت بر پخش شایعه‌ها تاثیرگذار است، مدیران می توانند برای حفظ کارکنان از انتشار شایعه‌ها، ابتدا میزان اهمیت خبر را برای ن و مردان سازمان برسی کنند، سپس به فراخور نیاز هر یک، اطلاعات مورد نیاز را در اختیار آنها بگذارد.

P     از آنجا که میزان سابقه مدیران در مدیریت شایعه تاثیرگذار است، بهتر است در سازمان کنترل، تحلیل و جمع آوری شایعه‌ّا را به عهده افرادی قرار دهیم که تجربه کافی، شناخت مناسب و سابقه خوبی دارند.

P     از آنجا که شبکه های غیر رسمی و گروه‌های ذی نفوذ در گسترش در سازمان تاثیر گذارند، مدیران می توانند با نفوذ به این گروه ها، از آن‌ها به نفع منافع سازمان بهره گیرند، یا خود مدیران گروه‌ّای غیر رسمی را در جهت منافع و اهداف سازمانی ایجاد کنند.

P     از آنجا که فناوری اطلاعات در گسترش و پخش شایعه ها و روش‌های مدیریت آنها تاثیر بسزایی می گذارد، مدیران می توانند با در اختیار گرفتن روش‌ها و ابزارهای متنوع و کارآمدIT، شایعه ها را در سازمان مدیریت کنند.

P     شاید مهمترین نتیجه این تحقیق ارتباط پایبندی به اخلاق و مدیریت شایعه ها بوده است. مدیران در هر سازمانی باید ابتدا منشور و کدهای اخلاقی کارآمدی را برای سازمان خود طراحی کنند و به آن پایبند باشند، در ادامه، با برگذاری جلسات هم اندیشی، جلسات آموزشی و کارگاه‌های اخلاقی، مفاهیم اخلاقی در سازمان را ترویج و توسعه دهند. اخلاق با رفتار و عمل مدیران به زیر دستان منتقل می‌شود، نه با حرف و قول و وعده، بنار بنابراین، مدیران خود باید سرمشق اخلاقی و الگویی مناسب این مفاهیم در سازمان باشند، تا دیگران از آنها سرمشق بگیرند.